SÜRGÜNDEN SONRA:

EZRA - עזרא

NEHEMYA - נחמיה

HAGAY - חגי

MALAKİ - מלאכי

Yazan:

Fikret Böcek

Ezra Kitabı

Metin ve Kutsal Kitap Kanonundaki Yeri

Eski Antlaşma’nın İbranice orijinalinde (Masoretik Metin) Ezra ve Nehemya tek kitap olarak yer alır. Fakat Septuagint (LXX), Latince Vulgate (İ.S. 400) ve Türkçe ve diğer modern çevirilerde iki ayrı kitap olarak ele alınmıştır.[1] Septuagint (LXX) çevirisinde Ezra’nın başlığı Esdras Beta olarak geçmektedir, ve Nehemya kitabının adı ise Esdras Gamma olarak geçmektedir. Latince Vulgate çevirisinde ise Ezra, 1. Esdras ve Nehemya ise 2. Esdras olarak adlandırılmıştır. Bu adlar bazen okuyucuların akıllarını karıştırabilir, çünkü Eski Antlaşma Apokriflerinde ve Pseudepigrafında (sahte yazılar) da iki tane daha aynı isim bulunmaktadır. Aşağıdaki tabloya bakınız:

Septuagint (LXX):	Esdras Beta	Esdras Gamma	Esdras Alfa
Latince Vulgate:	1 Esdras	2 Esdras	3 Esdras	4 Esdras
Modern Çeviriler:	Ezra	Nehemya	1 Esdras[2]	2 Esdras

Ezra ve Nehemya: Aynı Zamanda mı Yaşadılar?

Ezra’nın Yeruşalim’e dönüşüyle ilgili üç ana görüş bulunmaktadır. Metinde okuduğumuz kadarıyla Ezra’nın Yeruşalim’e gelişi Artahşasta’nın tahtta olduğu döneme denk geliyor, fakat burada bahsedilen Artahşasta hangi Artahşasta’ydı?[3] Eğer I. Artahşasta zamanında dönmüşse, o zaman Ezra İ.Ö. 458 yılında, kralın tahta geçişinin yedinci yılında Yeruşalim’e dönmüştür(Ezra 7:8). Ezra’nın bazı reformları tamamladıktan sonra Susa’ya dönmüş olduğunu söyleyebiliriz. On üç sene sonra Nehemya, İ.Ö. 445 senesinde, tekrar Yeruşalim’e geldi ve Yeruşalim’in surlarını onarmaya başladı. Nehemya on iki sene boyunca Yeruşalim’de kaldı. Bu on iki senelik dönem sırasında Ezra tekrar Yeruşalim’e döndü ve Nehemya’yla birlikte sürgünden dönenler arasında bir reform hareketi başlattılar. Demek ki, Ezra ve Nehemya bir süre boyunca aynı zamanda birlikte çalışmışlardır. Bu durum Nehemya 8:2’de de oldukça açık bir şekilde ifade edilmektedir. Bu konudaki geleneksel görüş Ezra ve Nehemya’nın aynı zamanda yaşadığıdır, fakat bu durumda da karşımıza bazı sorunlar çıkmaktadır. Ezra kitabında vali Nehemya’dan neden bahsedilmiyor? Acaba Nehemya’nın kitabında Ezra’dan neden sadece bir kez bahsediliyor ve neden Ezra’nın İ.Ö. 458 yılındaki reformları hakkında hiçbir şey söylenmiyor?

Bu ve başka sebeplerden dolayı bazı Kutsal Kitap teologları farklı senaryolardan bahsetmektedirler. Bazılarına göre Ezra I. Artahşasta döneminde değil, İ.Ö. 398 yılında II. Artahşasta döneminde Yeruşalim’e dönmüştür. Bu durum Ezra’nın tam olarak Nehemya’nın döneminde yaşadığını gösterir. Bu tarihler, yabancı eşlerle evlenme sorununu daha iyi bir şekilde ortaya çıkarmaktadır. Bu şekilde, tarihsel olarak her şey birbiriyle daha iyi uyuşmaktadır. Geleneksel görüşe göre Ezra yabancı eşlerle evlenme sorununu on üç sene kadar önce çözmüştü. Eğer Ezra bu sorunu çözmüşse, o zaman neden 13 sene sonra Nehemya Yeruşalim’e geldikten sonra bu sorunla tekrar uğraşmış olsun? Bazı teologlara göre, Ezra Nehemya’dan sonra İ.Ö. 398 yılında II. Artahşasta döneminde Yeruşalim’e dönmüş olması gerekir. Fakat tek sorun bu değil.

Bu görüşün merkezinde Ezra’nın Yehohanan’ın odasına gitmiş olduğu gerçeği bulunmaktadır (Ezra 10:6). Fakat Nehemya 12:22’de Yehohanan’ın Elyaşiv’in torunu olduğu söylenmektedir. Elyaşiv’in kendisi Nehemya zamanında yaşamıştı. Eğer burada adı geçen şahısları doğru bir şekilde belirlemişsek, o zaman Ezra Nehemya’dan çok daha sonra Yeruşalim’e gelmiş olmalı.

Burada üç önemli sebep var, ama bu sebepler İ.Ö. 398’de Yeruşalim’e dönmüş olduğunu desteklemiyor. Birincisi, yukarıda belirtmiş olduğum gibi, Nehemya 8:2 Ezra ve Nehemya’nın aynı tarihlerde yaşamış olduklarını desteklemektedir. İkincisi, F. Charles Fensham yabancı kadınlarla evlenme konusunda şöyle diyor:

Nehemya bir kaç yıl sonra Yeruşalim’den döndüğünde yabancı kadınlarla evlenenlerin artmış olduğunu görünce şaşırdı. Nehemya 13’ün gösterdiği gibi, tapınaktaki dini vecibelerin yerine getirilmesi bile ihmal edilmişti. Yahudilik tarihinin en kötü anlarından birisinde yaşıyorlardı. Halk, önderlerin reformlarını her zaman unutuyordu. Nehemya Yeruşalim’den ayrıldıktan bir kaç sene sonra (İ.Ö. 433-430) böyle bir şey olmuşsa, o zaman Ezra’nın 13 senelik reformlarından sonra (İ.Ö. 458-445) böyle bir durumun kendisini tekrar göstermesi de normaldir.[4]

Üçüncüsü, Ezra 10:6’da bahsedilen Yehohanan’ın Nehemya 12:22’de Elyaşiv’in torunu olarak bahsedilen Yehohanan ile aynı kişi olduğunu gösterecek hiçbir kanıt yoktur. O zamanlar Yehohanan adı çok sık kullanılan bir addı. Bu yüzden aynı kişi olmaları olanaksızdır.[5] O zamanlar kullanılan Yehohanan adı, bugün Türkiye’de çok sık kullanılan Murat veya Mehmet adları gibiydi. Ezra’nın Yeruşalim’e Nehemya’dan yıllar sonra geldiğini savunan görüş (İ.Ö. 398) yerine geleneksel görüş tercih edilmelidir.

Başka bir görüşe göre, Ezra Artahşasta’nın krallığının otuz yedinci yılında ve Nehemya’nın ikinci dönemi sırasında (İ.Ö. 428) Yeruşalim’e dönmüş olduğunu ileri sürmektedir. Bu görüş desteksiz bir varsayıma dayanmaktadır. Bu varsıyıma göre Ezra 7:8’de bahsedilen 7. yıl kelimesi metindeki hatadan dolayı bu şekilde yazılmıştır. Ezra kitabının yazarının aslında, ‘37. yılında’ demek istediğini ileri sürmektedirler. Bu görüşe göre Ezra 7:8’de 7 rakamı yerine 37 rakamı olmalıydı, işte o zaman tarih sorunu tamamen ortadan kalkmış olurdu. Fakat metinde bu görüşü destekleyecek hiçbir kanıt mevcut değildir.

Kısacası, bu görüşler arasında tercih edilmesi gereken görüş, tüm sorunlara rağmen geleneksel görüş olmalıdır. O zaman, olayların akışı şu şekilde gelişmiş olur: (1) Ezra İ.Ö. 458 yılında Yeruşalim’e döner ve bazı reformları başlatır. Bundan sonra Susa’ya döner; (2) I. Artahşasta tarafından görevlendirilen Nehemya İ.Ö. 445 yılında Yahuda’nın valisi olur. Nehemya on iki yıl bu görevi yapar ve bu zaman diliminde Ezra Yeruşalim’e döner. (3) Ezra, vali Nehemya’ya yardım eder ve bu şekilde Nehemya 12:26, 36’da adı geçer. Bu senaryo, aynı zamanda Ezra’nın reformlarında vali Nehemya’dan neden bahsedilmediğini de açıklığa kavuşturur (Ezra 8-10). Sonunda, Ezra’nın ve Nehemya’nın ortak çabalarıyla Yeruşalim’in surları ve tapınak yeniden inşa edilir.

Yazar ve Tarih

Ezra-Nehemya kitapları birlikte işlenmelidir. Bu kitapların yazarı veya yazarları konusunda çeşitli görüşler ortaya atılmıştır. Tarihler kitabını temize geçen kişi Ezra-Nehemya kitabını da temize geçmiş olan kişidir. Çünkü 2 Tarihler 36:22-23’teki sözler Ezra’nın ilk üç ayetinde tekrar edilmektedir. Yahudi geleneğine göre Tarihler kitabını bir araya getiren ve yazan kişi Ezradır. Aynı şekilde Ezra-Nehemya kitabının yazarı da Ezradır. (Baba Bathra 15a). Günümüzde birçok teolog Ezra’yı yazar olarak görmezler. Bu kişilere göre Ezra bu kitapları gözden geçirip yenileyen en son kişi değildir. Bu görüşe göre Ezra-Nehemya kitabı İ.Ö. 400’lere kadar bir çok yenileme sürecinden geçmiştir.[6]

Tarihsel Zemin

İ.Ö. 722 yılında kuzeyde bulunan İsrail (Samiriye bölgesi), sonunda Asurlular’ın saldırılarına boyun eğmek zorunda kalmıştı. İ.Ö. 612 yılında Asur Krallığı’nın başkenti Ninova sonunda Babilliler tarafından ele geçirilmiştir ve Asur Babil’in egemenliğine girmiştir. Babilliler durmadan Yahuda Krallığı’nın başkenti olan Yeruşalim’e saldırıp sonunda İ.Ö. 586 yılında Yeruşalim’i ele geçirmiş ve önemli bir çok kişiyi sürgüne göndermiştir. Yeremya ve diğer peygamberlerin önceden bildirdikleri gibi Yahuda Tanrı tarafından cezalandırılmıştı. Fakat bu ceza sonsuza dek sürmeyecekti.

İ.Ö. 539’a kadar Pers İmparatorluğu güçlenmeye devam ediyordu. Pers Kralı II. Koreş Babil’i kolayca yenerek Orta Doğu’nun yeni süper gücü durumuna geldi. Pers İmparatorluğu, fethedilen topraklarda yaşayan insanlara karşı çok daha yumuşak davranıyordu ve insanların kendi vatanlarına geri dönmelerine izin veriyordu. Yeruşalim’e ilk dönen Yahudiler İ.Ö. 538/537 yıllarında Zerubbabil ve onunla Tanrı’nın şehrine giden binlerce Yahudi’den oluşuyordu. Zerubbabil ve yanındakiler tekrar kurban törenleri düzenlemek için tapınaktaki sunağı yeniden inşa etmeye gitmişlerdi (Ezra 1-6). Daha sonra, I. Artahşasta devrinde (İ.Ö. 465-423), Ezra (Ezra 7-10) ve Nehemya İ.Ö. 458 ve 445 yıllarında Yeruşalim’e döndüler. Nehemya on iki yıl boyunca Yeruşalim’de kaldı. Nehemya’nın Yeruşalim surlarını inşa etmesi sadece 52 gün sürdü (Nehemya 6:15).

Teolojik Konular

Ezra ve Nehemya kitapları Tanrı’nın vaadinin nasıl yerine geldiğini açıklıyor. Yetmiş yıl Babil sürgününde kalan Yahudi halkı Tanrı’nın onlara vaad ettiği gibi vatanlarına geri getirilmişlerdir. Ezra ve Nehemya Tanrı’nın İsrail halkının her hareketine hakim olduğunu ve Tanrı’nın sadece İsrail halkına değil, aynı zamanda yabancı milletlerin hareketlerine de hakim olduğunu anlatıyor. İsrail halkı ve yabancı uluslar Tanrı’nın yaptıklarına bakarak Tanrı’nın ilahi takdirini görmüş olacaklar. İsteyen İsrailliler’in İsrail’e dönmeleri için “Pers Kralı II. Koreş’i harekete geçiren” Tanrı’nın ta kendisiydi (Ezra 1:1) Daha sonra Pers Kralı I. Darius’u (Ezra 6:14, 22) ve I. Artahşasta’yı (Ezra 7:11-13ff) harekete geçiren ve bu krallar aracılığıyla İsrail halkını koruyan Tanrı’nın ta kendisiydi (Ezra 9:9).

Ezra ayrıca Tanrı’nın halkıyla yapmış olduğu antlaşmanın önemini de vurguluyor. Bu antlaşma, Rabbin tapınaktaki özel varlığıyla ve İsrail halkının Tanrı’nın istediği bir şekilde kestiği kurbanlarla Tanrı’ya ulaşabileceğini gösteriyordu. İşte bu nedenle Ezra kitabında, sunağın ve tapınağın yeniden inşa edilmesi (Ezra 3-6), ve kurbanların yeniden kesilmesi gibi konulara geniş yer veriliyor. Aynı şekilde tapınağın temellerinin atılmasıyla İsrail halkının sevincine de yer veriliyor (Ezra 3:10-13; 6:22).

Fakat, ruhsal ve ahlaksal reformlar olmadan dini reformlar yapmaya kalkmak İsraillilerin teolojisinde anlamsız kalırdı. Yabancı kadınlarla yapılan evlilikler Musa’nın yasasında yasaklanmış olmasına rağmen (Ezra 9:11-12), Ezra’nın zamanında çok sık rastlanan bir durumdu. Bu durum İsrail’in tamamen Yahve’ye bağlılığını tehlikeye sokuyordu. Bu sorunun çözümü acı, fakat gerekliydi: Ezra Tanrı’ya merhamet etmesi için uzun uzadıya yalvarıp dua ettikten sonra (Ezra 9:5-15), halk yabancı eşlerinden ayrılmaya karar verdi (Ezra 10:19). Bu şekilde, Ezra’nın çalışmaları sonucu İsrail halkının dini yönden temizlenmesi kısa bir süreliğine sağlanmış oldu. Ezra Tanrı’nın halkına şu çağrıları yapıyor: (1) Tanrı’nın antlaşmasına uyarak Tanrı’ya tapınan bir halk olun; (2) Tanrı’nın halkına vaad etmiş olduğu topraklara geri dönün ve (3) dini ve ahlaki doğruluğa geri dönün.

EZRA-NEHEMYA KİTAPLARINA GİRİŞ

I. KANONDAKİ YERİ:

A. İbranice: Ezra-Nehemya’nın ibranice başlığı hymxn - arzua (Ezra-

Nehemya)

1. arzua (Ezra) kelimesinin kökeni İbranicede “yardım etmek” anlamına geliyor.

2. hymxn (Nehemya) kelimesi “Yahve teselli eder” anlamına geliyor.

3. Yazılar (Ketuviym): Ezra-Nehemya’nın İbranice sıralaması Yazılar (ketuviym)bölümünde bulunmaktadır. Tarihler kitabından önce ve Daniel kitabından önce gelmektedir:

a. Eski Antlaşma’nın İbranice orijinalinin iki ana bölüme ayrılmış olduğu sanılıyor: Yasa ve Peygamberler.

b. İ.Ö. 2. yüzyılda Eski Antlaşma’nın İbranice orijinalinin üç ana bölüme ayrılmış olduğunu görüyoruz:

Yasa (Torah), Peygamberler (Nıviyiym), ve Yazılar (Kıtuviym).

1) Üç ana bölüm, iki ana bölüm gibi Eski Antlaşma’nın bütün kitaplarını içeriyordu.

2) Eski Antlaşma’nın İbranice orijinalini üç ana bölüme göre sıralamanın üç olası sebebi var:

a) Eski Antlaşma’yı yazanlar arasında peygamberlik armağanına sahip olan kişilerle peygamberlik görevine sahip kişiler arasındaki farkı daha belirgin bir şekilde göstermek için bu ayrım yapılmıştır.

b) Daha sonraki tarihlerde “peygamberler” tarafından yazılmamış kitapların tam olarak kanona ait olmadığına inandıklarından bu şekilde ayırmış olabilirler.

c) Özel törensel okumalar için üç ana başlık altında toplanmış olabilir.

4. Birlik: İbranice orijinalinde Ezra ve Nehemya bir kitap olarak geçmektedir.

a. Ezra-Nehemya kitabı Babil Talmudu, Yosefus ve Sardisli Melito tarafından tek kitap olarak açıklanmaktadır.

b. İbranice orijinal metinlerden olan Masoretik Metinde Ezra 10. bölüm ile Nehemya 1. bölüm arasında hiçbir aralık yoktur. Nehemya kitabı sanki Ezra’nın devamıymış gibi başlıyor.

c. Masoretik Metinde her kitabın sonunda ayetlerle ilgili bilgiler verilir. Ezra’nın sonunda bilgi verilmiyor, Nehemya’nın sonunda Ezra ve Nehemya’nın bilgileri veriliyor.

d. Tarihler kitabıyla Ezra-Nehemya İbrani tarihini düzenli bir şekilde anlatmaktadır. Belki de Tarihler kitabı İbrani tarihinin birinci cildi, Ezra-Nehemya da ikinci cildi şeklindeydi. Bu kitapların yazım tarzları tamamen birbirleriyle uyuşmaktadır.(Bkz. II. Tarihler 36:22-23 ve Ezra 1:1-2).

e. Yasa (Torah), Peygamberler (Nıviyiym), ve Yazılar (Vıkıtuviym)olarak ayrılmış olan kitaplar İbranice orijinal kanonda İ.S. 1448 yılına kadar ayrılmamıştı.

B. Grekçe: Grekçe Ezra: ESDRAS; Grekçe Nehemya: NEEMIAS

1. Eski Antlaşma’nın Septuagint (LXX) çevirisinde de Ezra-Nehemya tek kitap olarak geçmektedir. Ezra-Nehemya kitabı "Esdras B" veya "2. Esdras" olarak geçmektedir.

2. Daha sonra Origen zamanında Septuagint’teki (LXX) Ezra ve Nehemya iki ayrı kitaba ayrılmıştır.

C. Latince: Latince Vulgat çevirisi ise Ezra ve Nehemya’yı 1. Ezra ve 2. Ezra olarak adlandırmıştır. Bunun sebebi de Ezra 2’deki ve Nehemya 7’deki isim listesinden dolayıdır.

II. YAZARLAR: Ezra ve Nehemya (ve olası bir tarih katibi)

A. Ezra kitabı, ruhsal bir önder, katip ve rahip olan olan Ezra tarafından yazılmıştır.

1. Babil Talmudu 1. ve 2. Tarihler kitabının ve Ezra-Nehemya’nın yazarının katip Ezra olduğunu söyler.

2. Ezra 7:27-9:15’e kadar kullanılan birinci tekil şahıs kullanımlarına dikkat edin.

B. Nehemya kitabının çoğu Nehemya tarafından yazılmış gibi görünüyor, çünkü burada da birinci tekil şahıs kullanımlarını görüyoruz. (Bkz. Nehemya 1:1--7:5; 12:31--13:31)

C. Ezra’nın kendisi hem kendi yazdıklarını, hem de Nehemya’nın yazdıklarını bir kitap altında toplamış gibi görünüyor (Bkz. Ezra 7).

D. Başka bir olasılık da, Ezra ve Nehemya’nın yazdıklarının başka bir din bilgini tarafından bir araya getirilip kitaplaştırıldığı görüşüdür.

III. TARİH: İ.Ö. 433/432-400 civarlarında geçmektedir.

A. Ezra: Ezra’nın Yeruşalim’e gelmesi tahminen İ.Ö.458/457 yıllarında olmuştur.

1. Ezra 7:1, Ezra’nın Yeruşalim’e Pers kralı Artahşasta döneminde vardığını kanıtlamaktadır.

2. Ezra 7:8, Ezra’nın Yeruşalim’e kralın yedinci yılının beşinci ayında vardığını kanıtlamaktadır.

a. Ezra’nın I. Artahşasta Longimanus(464-423 İ.Ö.) devrinde mi, yoksa II. Artahşasta Mnemon(404-359 İ.Ö.)devrinde mi Yeruşalim’e varmış olduğu hala tartışma konusudur.

b. Kanıtlara bakılacak olursa Ezra’nın I. Artahşasta Longimanus devrinde, kralın yedinci senesinin beşinci ayında Yeruşalim’e döndüğü kesin bir kanıttır (İ.Ö. 458/457).

1) Nehemya 8:2, Ezra’nın Nehemya zamanında yaşadığını gösteriyor.

2) Elefantin Papirusu[İ.Ö. 400, Elyaşiv’in torunu olan Yehohanan’dan bahsetmektedir [Nehemya 3:1, 20]

B. I. Nehemya: Nehemya’nın Yeruşalim’e ilk varışı İ.Ö. 445/444 civarlarındaydı.

1. Nehemya 1:2 ve 2:1’e göre Nehemya zamanındaki olaylar Artahşasta’nın krallığının yirminci yılında gerçekleşmiştir.

2. Nehemya Yeruşalim’e Ezra’dan oniki, on üç yıl sonra gelmiştir.

C. II. Nehemya: Nehemya’nın Yeruşalim’e ikinci gelişi İ.Ö. 433/432-420 yılları arasında olmuştur.

1. Nehemya 13:6-7 şöyle diyor: " Ama bütün bunlar olup biterken ben Yeruşalim'de değildim. Babil Kralı Artahşasta'nın krallığının otuz ikinci yılında, onun yanına gitmiştim. Bir süre sonra yine izin istedim ve Yeruşalim'e döndüm. O zaman Elyaşiv'in yaptığı kötülüğü öğrendim. Tanrı Tapınağı'nın avlusunda Toviya'ya oda vermişti.”

2. Nehemya,Artahşasta’nın otuz ikinci yılında Yeruşalim’den ayrılmıştır.

3. Nehemya aynı sene tekrar Yeruşalim’e dönmüş olabilir, fakat bu durumdan kesin olarak emin değiliz. “Bir süre sonra..” tekrar Yeruşalim’e dönen Yeremya’nın kesin olarak ne zaman Yeruşalim’e döndüğünü bilmiyoruz.

D. SONUÇ: Bu kitapların bazı kısımları yazarların yaşadıkları zamanda yazılmış olsa da bir araya getirilip kitaplaştırılmaları Nehemya’nın Yeruşalim’e ikinci gelişinden sonra gerçekleşmiştir (İ.Ö. 433/432).

IV. EZRA-NEHEMYA KİTAPLARININ AMACI:

A. Tanrı’nın hakimiyetini açıklamak ve geçmişin fiziksel ve ruhsal temellerini İsrail halkına öğretmek.

B. Vaat edilen topraklara geri dönen halka antlaşmanın yenilendiğini vurgulamak. (Örn: Nehemya 8-10)

C. Surların onarılmasıyla Tanrı’nın güvenilirliğini göstermek(Sefanya 3:19-20; Hagay 2:1-9.).

D. Sürgün öncesi ve sürgün sonrası İsrail’in aynı İsrail olduğunu ve gerçek İsrail milletinin tarihsel ve teolojik olarak devam ettiğini halka öğretmek için tapınağın tekrar inşa edilmesi, tapınak görevlilerinin tekrar göreve başlamaları (rahipler, tapınak görevlileri...vb) ve Musa’nın Yasası’nın tekrar öğretilmesi gerekiyordu.

E. Sürgünden dönen İsrail halkının dini, siyasi, ekonomik, ve sosyal yaşam yönünden Tanrı’nın halkı olarak davranması gerektiğini vurgulamak.(Nehemya 9:32-37)

F. Yahve’ye tapınma düzenini yeniden başlatmak ve Yeruşalim’i bütün yabancı etkilerden temizleyip yeniden Yahve’nin Yasası’nı izleyen bir şehir yapmak.

G. Ezra ve Nehemya tarafından başlatılmış olan yeniden yapılanma hareketinin İsrail yeniden bir millet olana kadar sürdürülmesi.

Not: Mosoretik Metindeki Kutsal Kitap düzeni:

1. Torah (Yasa):

Yaratılış, Mısır’dan Çıkış, Levililer, Sayılar, Yasa’nın Tekrarı.

2. Nıviyiym (Peygamberler):

Yeşu, Hakimler, I ve II Samuel, I ve II Krallar, Yeşaya, Yeremya, Hezekiel, Hoşea, Yoel, Amos, Ovadya, Yunus, Mika, Nahum, Habakuk, Sefanya, Hagay, Zekeriya, ve Malaki.

3. Kıtuviym (Yazılar):

Mezmurlar, Eyüp, Süleyman’ın Özdeyişleri, Rut, Ezgiler Ezgisi, Vaiz, Ağıtlar, Ester, Daniel, Ezra-Nehemya, ve I ve II Tarihler.

Ezra-Nehemya Kitaplarında Görünen Düzen:

Zerubbabil’in Yeruşalim’e Dönüşü (Ezra 1-2)
Zerubbabil’in Başarıları (Ezra 3-6)
Ezra’nın Dönüşü (Ezra 7-8)
Ezra’nın Başarıları (Ezra 9-10)
Nehemya’nın Yeruşalim’e Dönüşü (Nehemya 1-2)
Nehemya’nın Başarıları (Nehemya 3-1:7:3)
Son reformlar ve listeler (Nehemya 7:4-13:31)

1. Tapınağın Yeniden İnşa Edilmesi (Ezra 3-6)

a. tapınak inşa edilmeden önceki dini kutlama: Çardak Bayramı (3:1-6)

· rahipler ve levililer uygun biçimde kurban kesiyor (sunak inşası bitmiş durumda)

b. tapınağın inşasına başlanılıyor (3:7-13)

· tarihten söz ediliyor

c. engeller: düşmanca mektup, ve çalışma sona eriyor (4:1-24)

· düşmanların mektubu krala veriliyor ve kralın olumsuz tepkisi

d. DÖNÜM NOKTASI: peygamber Hagay ve Zekeriya İsrail halkını tapınağı inşa etmeye teşvik ediyor (5:1-2).

c’. engeller: düşmanca mektup ve çalışma tekrar başlıyor (5:3-6:12)

· düşmanların mektubu krala veriliyor ve kralın olumlu tepkisi

b’. tapınağın inşası tamamlanıyor (6:13-15)

· tarihten söz ediliyor

a’. tapınak inşa edildikten sonra dini kutlama: Fısıh Bayramı (6:13-15)

· rahipler ve levililer uygun biçimde kurban kesiyor

2. Ezra’nın Yeruşalim’e Dönüşü (Ezra 7-8)

a. Ezra’nın dönüşü: Yahudilerle Yeruşalim’e dönüş (7:1-10)

b. kral Artahşasta’nın yolculuğu bereketlemesi: tapınak için verilen altın, gümüş..vb armağanlar (7:11-26)

c. Ezra halkı Yeruşalim’e dönmek üzere bir araya getiriyor (7:27-28)

d. MERKEZ: Yeruşalim’e dönenlerin listesi (8:1-14)

c’. Ezra halkı Yeruşalim’e dönmek üzere bir araya getiriyor (8:15-21)

b’. Yahudiler Tanrı’nın bereketini istiyorlar: tapınak için verilen altın, gümüş..vb armağanlar (8:22-30)

a’. Ezra’nın dönüşü: Yahudilerle Yeruşalim’e dönüş. Şükür kurbanları (8:31-36)

3. Yahudi Olmayan Yabancı Kadınlarla Evlilik Sorunu (Ezra 9-10)

a. yabancılarla evlilik sorunu açıklanıyor (9:1-2)

b. halk Ezra’nın çevresinde toplanıyor: Ezra dehşet içerisinde oturuyor (9:3-4)

c. Ezra diz çöküp tapınakta utanç içerisinde Tanrı’ya dua ediyor (9:5-15)

d. DORUK NOKTASI: halk sorunu çözmeyi kabul ediyor (10:1-4)

c’. Ezra tapınakta ayağa kalkıp utanç içerisinde Tanrı’ya duasını bitiriyor(10:5-6)

b’. Ezra halkı topluyor: halk dehşet içerisinde oturuyor; temsilciler oturup bu soruna çözüm getirmeye çalışıyor (10:7-15)

a’. Yabancılarla evlilik sorunu çözümleniyor; suçluların listesi açıklanıyor (10:16-44)

4. Nehemya’nın Yeruşalim’e Dönüşü (Nehemya 1-2)

a. Nehemya sorun hakkındaki raporu duyuyor (1:1-3)

konular: sıkıntı(reha), utanç(herpa), surları yıkılmış, kapıları yakılmış

b. Nehemya oturup bir kaç gün yas tutuyor (1:4-11)

c. Nehemya kraldan ricası:Yeruşalime gitmesine izin vermesini rica ediyor(2:1-5)

d. DÖNÜM NOKTASI: rica kabul ediliyor! (2:6)

c’. Nehemya’nın ricası: Kralın valilere mektup yamasını rica ediyor (2:7-10)

b’. Nehemya ayağa kalkıp Yeruşalim’e gidiyor ve üç gün orada kalıyor (2:11-16)

a’. Nehemya sorun hakkında rapor veriyor, Yahudilerden ve düşmanlardan gelen cevaplar (2:17-20)

konular: sıkıntı(reha), utanç(herpa), surları yıkılmış, kapıları yakılmış

5. Sorunlara Rağmen Yeruşalim’in Yeniden İnşa Edilmesi

(Nehemya 3:1-7:3)

a. surlar başlıyor: inşaatta çalışanların isimleri (3:1-32)

b. sözlü saldırı: alay ediliyorlar, Nehemya’nın duası ve cevabı (4:1-6 (3:33-38) )

c. işçileri öldürme planı: dua ve çözüm (4:7-23 (4:1-17) )

d. MERKEZ: Nehemya yoksullara yardım ediyor (5:1-19)

c’. Nehemya’yı öldürme planı: çözüm ve dua (6:1-9)

b’. sözlü saldırı: göz korkutma, Nehemya’nın cevabı ve duası (6:10-14)

a’. surlar bitiyor: kapılar yerlerine takılıyor ve (6:15-7:3)

6. Büyük Son (Nehemya 7:4-13:31)

a. Zerubbabil’le dönenlerin listesi (7:4-73)

b. Ezra halkı topluyor, halk Su Kapısı ve Efrayim Kapısı önünde toplanıyor; Yasa okunuyor; Çardak Bayramı kutlanıyor (8:1-18)

c. reformlar: günahtan tövbe, isim listesinin mühürlenmesi (9:1-10:39 (9:1-10:40) )

· çözüm konuları: Şabat, rahiplerin temizliği, Levililer ve tapınak; yabancılarla evlilik

d. MERKEZ: isim listesi: Yeruşalim’e yerleşenler seçiliyor, liste açıklanıyor (11:1-36)

a’. Zerubbabil’le dönen rahiplerin ve Levililerin listesi ((12:1-26)

b’. Nehemya halkı topluyor, halk Su Kapısı, Efrayim Kapısı ve diğer kapıların önünde toplanıyor; yeni surlar Tanrı’ya adanıyor (Ezra’dan da bahsediliyor) (12:27-47)

c’. reformlar: Nehemya’nın son reformları (13:1-31)

· çözüm konuları: Şabat, rahiplerin temizliği, Levililer ve tapınak; yabancılarla evlilik

7. Ezra-Nehemya’da Eş Paraleller

a. Zerubbabil’in Yeruşalim’e Dönüşü (Ezra 1-2)

a’. Zerubbabil’in Başarıları (Ezra 3-6)

b. Ezra’nın Dönüşü (Ezra 7-8)

b’. Ezra’nın Başarıları (Ezra 9-10)

c. Nehemya’nın Yeruşalim’e Dönüşü (Nehemya 1-2)

c’. Nehemya’nın Başarıları (Nehemya 3-1:7:3)

d. Son reformlar ve listeler (Nehemya 7:4-13:31)

8. Ezra-Nehemya’da Alternatif Paralel Düzeni

a. Zerubbabil’in Yeruşalim’e Dönüşü (Ezra 1-2)

b. Zerubbabil’in Başarıları (Ezra 3-6)

a’. Ezra’nın Dönüşü (Ezra 7-8)

b’. Ezra’nın Başarıları (Ezra 9-10)

a’’. Nehemya’nın Yeruşalim’e Dönüşü (Nehemya 1-2)

b’’. Nehemya’nın Başarıları (Nehemya 3-1:7:3)

c. Son reformlar ve listeler (Nehemya 7:4-13:31)

9. Ezra ve Nehemya’da Simetri

a. Zerubbabil’in Yeruşalim’e Dönüşü ve dönenlerin listesi (Ezra 1-2)

dönenlerin listesi, altın, gümüş, rahiplerin giysileri (2:1-70)

b. tapınağın inşası ve düşmanların saldırıları (Ezra 3:6)

· konular: saldırılar, Yahudiler’in başarısı anlatılıyor

c. Ezra’nın Yeruşalim’e Dönüşü (Ezra 7-8)

· kralla konuşmalar

· Fırat’ın batı yakasındaki görevlilere Yahudilere yardım etmeleri için kralın emirleri

· Herkes ismen yeniden sayılıyor

d. MERKEZ: halkın aklanması (Ezra 9-10)

c’. Nehemya’nın Yeruşalim’e Dönüşü (Nehemya 1-2)

· kralla konuşmalar

· Fırat’ın batı yakasındaki görevlilere Yahudilere yardım etmeleri için kralın emirleri

· Herkes yeniden sayılıyor, isimler açıklanıyor

b’. surların inşası ve düşmanların saldırıları (Nehemya 1-2)

· konular: saldırılar, Yahudiler’in başarısı anlatılıyor

a’. Zerubbabil’in Yeruşalim’e Dönüşü ve dönenlerin listesi ve son reformlar (Ezra 1-2)

dönenlerin listesi, altın, gümüş, rahiplerin giysileri (2:1-70)

HAGAY KİTABINA GİRİŞ

I.   KİTABIN BAŞLIĞI:

A. İbranice: Bu kitabın İbranice başlığı “ziyafetim” anlamına gelen yG:åx; kelimesidir.

     B.   Grekçe: Kitabın Septuagint (LXX) çevirisindeki Grekçe adı AGGAIOS olarak geçmektedir.

II.  YAZAR: Hagay olduğu sanılıyor.

     A.   Girişte Hagay adı peygamber kelimesiyle kullanılıyor.(bkz. 1:1; Ezra 5:1; 6:14)

     B.   Babil’den dönenlerden birisi olabilir.

C.   Rahip olabilir.

     D.   Kitap üçüncü tekil şahıs olarak yazıldığı halde (Örn: Hagay hakkında), Hagay’ın üçüncü tekil şahıs kullanmış olma sebebinin yazıya objektiflik kazandırmak olduğu söylenebilir.

III. TARİH: 29 Ağustos’ta 18 Aralığa kadar, İ.Ö. 520 senesi.

     A.   Hagay vaazları kral I. Darius’un ikinci yılında vermiştir. (İ.Ö. 521-486)

B.   Hagay’ın vaazları on beş haftalık bir zaman dilimi içerisinde verilmiştir (İ.Ö. 29 Ağustostan 18 Aralık 520 senesine kadar). Hagay kitabında verilen tarihlerden bu sonuçlara varıyoruz.  Hagay ve Zekeriya kitaplarında geçen tarihler ve Julian takvimine ve modern tarihe göre düzenlenmiş tarihlerin listesi aşağıdaki tabloda verilmektedir:

 Referans Darius’un Ay        Yeni Ay   Gün    Modern Tarih

           Yılı               Tarihi                   İ.Ö.

 Hag. 1:1  2nci     6ıncı     29 Ağu.   1.     29 Ağu. 520

 Hag. 1:15 "        "         "         24.    21 Eyl. 520

 Hag. 2:1  "        7inci     27 Eylü.  21.    17 Eki. 520

 Zek. 1:1  "        8inci     27 Eki.   -----  -----

 Hag.      "        9uncu     25 Kas.   24.    18 Ara. 520

 2:10,20

 Zek. 1:7  "        11inci    23 Oca.   24.    15 Şub. 519

 Zek. 7:1  4üncü    9uncu     04 Ara.   04.    07 Ara. 518

     C.   Hagay’a, İ.Ö. 18 Aralık 520 tarihli mesajından sonra ne olduğu belli değil. Tapınak binasının inşası başladığından görevini başarıyla tamamlayan Hagay’ın yerini Zekeriya peygamber almıştır.

     D.   Hagay 1:13’teki mesajın kesin bir tarihi yoktur.

          Diğer bütün mesajların kesin tarihleri olduğuna göre Hagay 1:1’deki tarih 1:13’e de uygulanabilir. Fakat topluluğun bu mesaja olumlu cevabı 21 Eylül İ.Ö. 520’de geldiğine göre (altıncı ay yirmidördüncü gün, bkz 1:14-15) 29 Ağustos ile 21 Eylül arasındaki herhangi bir tarihte verilmiş olabilir.

IV.  TARİHSEL ZEMİN:

     A.   Birinci Dönüş: Babil sürgününden Yeruşalim’e ilk dönüş İ.Ö 538 yılında Kral Koreş devrinde ve Zerubbabil zamanında olmuştur. (İ.Ö. 539-530) (Ezra 1--6)

          1.   Hagay’ın Dönüşü: Hagay’ın Yeruşalim’e geldiği tarih

          2.   Tapınağın Yeniden İnşa Edilmesi: Hagay ve Zekeriya peygamberlik ediyor ve Tapınak I. Darius zamanında tamamlanıyor(İ.Ö. 521-486)

               a.   Yakmalık sunular için inşa edilen sunak bittikten sonra Levililer’in kurban sunuları yeniden başlatıldı(Ezra 3:1-6)

b.   Tapınağın temeli Yeruşalim’e dönüşlerinin ikinci senesinde atıldı(İ.Ö. 536; Ezra 3:8-13; 5:16)

               c.   Samiriyeliler’in ve Persler’in tapınağın inşasına karşı koymaları tapınağın inşasını 16 sene geciktirdi(İ.Ö. 520’ye kadar; Ezra 4:4-5)

d.   Hagay ve Zekeriya İ.Ö. 520-518 yılları arasında peygamberlik ederek tapınağın yeniden inşası için İsrail halkını cesaretlendiriyor.

               e.   Tapınak İ.Ö. 515 senesinde tamamlandı(Ezra 5--6)

     B.   İkinci Dönüş: Babil sürgününden ikinci dönüş kral I. Artahşasta Longimanus devrinde ve Ezra zamanında İ.Ö. 457 senesinde gerçekleşmiştir(Ezra 7--10)

          1.   Ezra 7:1’e göre Ezra’nın Pers kralı Artahşasta devrinde Yeruşalim’e varmıştır.

          2.   Ezra 7:8’e göre Ezra Yeruşalim’e kral Artahşasta’nın yedinci senesinin beşinci ayında varmıştır.

               a.   I. Artahşasta Longimanus(İ.Ö. 464-423)  zamanında mı, yoksa II. Artahşasta Mnemon (İ.Ö.404-359)zamanında mı olduğu tartışma konusudur.

               b.   Kanıtlara baktığımızda I. Artahşasta Longimanus zamanına denk geldiğini görürüz. Bu nedenle, Artahşasta’nın yedinci senesi İ.Ö. 457 senesidir.

                    1)   Nehemya 8:2’ye göre Ezra Nehemya zamanında yaşamıştır.

                    2)   Elefantin Papirusu [İ.Ö. 400] Elyaşiv’in torunu olan Yohanan’dan bahsediyor [Neh 3:1, 20)

     C.   Üçüncü Dönüş: Babil sürgününden üçüncü dönüş de kral I. Artahşasta Longimanus zamanında ve Nehemya’yla birlikte İ.Ö. 445/444 yıllarında olmuştur. (Neh 1--13).

          1.   Nehemya I: Nehemya’nın Yeruşalim’e ilk varışı İ.Ö. 444 yılında olduğu tahmin ediliyor.

               a.   Nehemya 1:2 ve 2:1’ye göre Nehemya’nın başından geçenler kral Artahşasta’nın krallığının yirminci yılında gerçekleşmiştir.

               b.   Nehemya Yeruşalim’e Ezra’dan 12, 13 sene kadar sonra gelmiştir.

          2.   Nehemya II: Nehemya’nın Yeruşalim’e ikinci gelişi İ.Ö. 433/432-420 yıllarında olabilir.

a. Nehemya 13:6-7 şöyle diyor; “Ama bütün bunlar olup biterken ben Yeruşalim'de değildim. Babil Kralı Artahşasta'nın krallığının otuz ikinci yılında, onun yanına gitmiştim. Bir süre sonra yine izin istedim ve Yeruşalim'e döndüm. O zaman Elyaşiv'in yaptığı kötülüğü öğrendim. Tanrı Tapınağı'nın avlusunda Toviya'ya oda vermişti.”

               b.   Nehemya, Artahşasta’nın krallığının otuz ikinci senesinde Yeruşalim’den ayrılmıştır.

               c.   Nehemya Artahşasta’nın otuz ikinci senesinde de yeruşalim’e dönmüş olabilir(bunu kesin olarak söyleyemeyiz, çünkü ayet sadece  " Bir süre sonra, ..." diyor. Kesin bir zaman belirtilmiyor.

V.   AMAÇLAR:

     A.   Yeruşalim’e geri dönmüş olan bir avuç Yahudi’yi bezginlikten kurtarmak ve Rabbin tapınağını yaparak onları iman yolunda teşvik etmek

B.   Tapınakta tapınmayı İsrail milletinin temel hedefi olarak belirleme ve bu konuda Yahudi topluluğunu teşvik etme.

C.   Tapınağı inşa etmeye başlarlarsa, Yahve’nin geri dönen azınlığı ve ülkeyi bereketleyeceği konusunda teşvik sözleri

     D.   Geçmişteki isyankarlıklarına rağmen geriye dönmüş olan Yahudi azınlık için Yahve’nin bir gelecek hazırladığı konusunda ve bu geleceğin önemi konusunda halkı yüreklendirmek.

1. Hagay Kitabı

a. azar mesajı ve tapınağı tekrar inşa etmeye çağrı (1:2-11)

tarih: altıncı ay, birinci gün

b. halkın cevabıyla ilgili rapor ve yeni mesaj; tapınak inşası başlıyor (12:12-15)

tarih: altıncı ay, yirmi dördüncü gün

c. teşvik mesajı; tapınağın inşasıyla ilgili teşvik (2:1-9)

tarih:yedinci ay, yirmi birinci gün

d. vaad mesajı: Yahve halkı bereketleyecek (2:10-19)

tarih: dokuzuncu ay, yirmi dördüncü gün

e. Zerubbabil’in önemiyle ilgili mesaj (2:20-23)

tarih: dokuzuncu ay, yirmi dördüncü gün

2. Hagay Kitabında Lineer Düzen

a. azar mesajı ve tapınağı tekrar inşa etmeye çağrı (1:2-11)

b. halkın olumlu cevabıyla ilgili rapor; tapınak inşası başlıyor (2:12-15)

c. teşvik mesajı ve vaad mesajları (2:1-23)

1. güven mesajı ve çalışmaya teşvik (2:1-9)

2. vaad mesajı: Yahve halkı bereketleyecek (2:10-19)

3. Zerubbabil’in önemiyle ilgili mesaj (2:20-23)

3. Azar Mesajı (Hagay 1:2-11)

a. giriş: “Her Şeye Egemen RAB diyor ki, ‘Bu halk, Yahve’nin Tapınağı'nı yeniden kurmak için vakit daha gelmedi diyor.’”(1:2)

b. soru: “Bu tapınak (ev-beyit) yıkık (hareb) durumdayken, sizin ağaç kaplamalı evlerinizde (beyit) oturmanızın sırası mı?” (1:3-4)

c. “çok (harbeyh) ektiniz ama az biçtiniz (havey mıat); yiyorsunuz ama doyamıyorsunuz, içiyorsunuz ama neşelenemiyorsunuz; giyiniyorsunuz ama ısınamıyorsunuz; ücretinizi alıyorsunuz ama paranızı sanki delik keseye koyuyorsunuz.” (1:5-6)

d. MERKEZ: tapınağı yeniden kurun! (1:7-8)

c’. “çok (harbeyh) ürün umdunuz ama az (mıat) topladınız. Eve ne getirdiyseniz (haveytem) üfleyip dağıttım” (1:9a)

b’. “soru: Acaba neden?” Böyle soruyor Her Şeye Egemen RAB. “Yıkık (hareb) duran tapınağımdan (ev-beyit) ötürü! Oysa hepiniz kendi evinizle (beyit) uğraşıyorsunuz” (1:9b)

a’. sonuç: “İşte bunun içindir ki, gök çiyini, toprak ürününü sizden esirgiyor” (1:10-11)

4. Teşvik Mesajı (Hagay 2:1-9)

a. “şimdiki tapınağı (habbayit hazzeh) eski tapınağın (harişon) görkemiyle (kavod) gören kaldı mı? Şimdi size nasıl görünüyor?(yeni tapınak) Bir hiç olarak görünmüyor mu?” (2:3)

b. Yüreklenmeye teşvik (2:4a)

c. Yahve’nin varlığıyla ilgili güven (2:4b)

d. ODAK NOKTASI: ‘İşi sürdürün (tapınağı yapın)… ‘Mısır'dan çıktığınızda, sizinle yaptığım antlaşma sözüne göre Ruhum aranızdadır. Korkmayın!’ (2:4c-5a)

c’. Yahve’nin varlığıyla ilgili güven (2:5b)

b’. teşvik: ‘Kısa zamanda bir kez daha yeri, göğü, denizi, karayı sarsacağım.Bütün ulusları sarsacağım, değerli eşyalarını buraya getirecekler. Ben de bu tapınağı görkemle dolduracağım.’ Böyle diyor Her Şeye Egemen RAB. ‘Gümüş de, altın da benim’ diyor Orduların Rabbi.” (2:6-8)

a’. “şimdiki tapınağın (habbayit hazzeh) görkemi (kavod), eskisinden (harişon) daha büyük olacak.” (2:9)

MALAKİ KİTABINA GİRİŞ

I.   KİTABIN BAŞLIĞI:

     A.   İbranice: Bu kitabın İbranice “Yahve’nin habercisi” veya “haberci” anlamına gelen   ykalm olarak geçmektedir.

     B.   Grekçe: Grekçe Septuagint (LXX) kitabında Malaki kitabının adı MALACIAS olarak çevrilmiştir. Septuagint çevirmenleri Malaki kelimesini “Onun habercisi” olarak anlamışlardır.

II.  YAZAR ve Kitaptaki Birlik:

     A.   Geleneksel olarak bu kitabın yazarının Malaki olduğu söylenir (Malaki 1:1)

     B.   Bu kitap dışında Malaki’yle ilgili hiçbir bilgimiz yoktur.

     C.   Bazılarına göre “Malaki”, peygamberin adı değil, sadece kitabın adıdır. Bu görüşe göre Malaki kitabının kimin tarafından yazılmış olduğu bilinmemektedir. Aynı şekilde Zekeriya kitabının 9. bölümünden 14. bölümüne kadar olan bölümlerinin de yazarının belli olmadığını vurgularlar. Zekeriya 9:1 ve 12:1 ayetleri Malaki 1:1 ile birbirine benzediğinden aynı yazar tarafından yazılmış olduğu söylenir. Fakat bu başlangıçların birbirlerine benziyor olmaları yazarlarının aynı olduğu anlamına gelmez. Sürgün ve sürgün sonrası peygamberlik kitaplarını isimlerini hep peygamberlerin isimlerinden almışlardır. Bu peygamberlerin isimlerinin anlamları vardı. Örneğin, Zekeriya kelimesi “Tanrı Hatırlar” anlamına geliyor. Malaki kelimesi de Yahve’nin Habercisi” anlamına gelir. Bu nedenle kitabın adı konu başlığından değil, peygamberin adından gelir.

     D.   Bazıları Malaki kitabındaki uyumu ve birliği sorgulasalar da kitapta birlik görülmektedir. Özellikle Malaki 4:4-6’nın kitaptan kopuk olduğu ileri sürülmektedir. Aslında Malaki 4:4-6 kitabın diğer ayetleriyle yakından ilişkilidir.

     E.   Malaki kitabında yazarın dışında üç haberciden bahsedilmektedir: rahip (2:7); Mesih’in habercisi (3:1); ve Antlaşma’nın habercisi (3:1)

III. TARİHLER: Elimizde kesin bir tarih yok, fakat İ.Ö.568-433 tarihleri arasında olduğu tahmin ediliyor.

     A.   Bir validen bahsediliyor olması, bu kitabın sürgün sonrasında ve Pers İmparatorluğu devrinde yazılmış olduğunu gösterir (Malaki 1:8; Bkz. Hagay 1:1, 14; 2:2, 21); Ayrıca bkz. Nehemya 5:14)

     B.   Malaki kitabı İ.Ö. 515 senesinden sonra yazılmış olmalı, çünkü tapınak bu tarihte tamamlanmıştır. Tapınma düzeninde bozulmaların olduğu gerçeğine bakacak olursak, aradan epey zaman geçmiş olduğunu da söyleyebiliriz.

     C.   Malaki ve Ezra-Nehemya kitaplarının arasındaki benzerlikler Malaki kitabının beşinci yüzyılın sonlarına doğru yazılmış olduğuna işaret eder.

          1.   Her iki kitapta da yabancılarla evlilik sorunundan bahsedilmektedir (Ezra 9--10; Nehemya 13:23-27; Malaki 2:11)

          2.   Her iki kitapta da ondalık verilmemesinden yakınılmakta (Nehemya 13:10-14; Malaki 3:8-10)

          3.   Her iki kitapta da toplumsal adaletsizlik üzerinde durulmaktadır. (Nehemya 5:1-13; Malaki 3:5)

     D.   Kesin bir tarih belirlememiz mümkün değil

          1.   Malaki, Ezra ve Nehemya’dan sonra gelmiş olabilir (İ.Ö.468?)

          2.   Malaki Ezra’dan sonra, fakat Nehemya’dan önce gelmiş olabilir(İ.Ö. 445’ten önce)

          3.   Malaki Nehemya’nın Yaruşalim’e iki seyahatinin ortasında bir zaman diliminde de görev yapmış olabilir. (İ.Ö. 443’ten sonra)

IV.  TARİHSEL ZEMİN:

     A.   Birinci Dönüş: Babil sürgününden Yeruşalim’e ilk dönüş İ.Ö 538 yılında Kral Koreş devrinde ve Zerubbabil zamanında olmuştur. (İ.Ö. 539-530) (Ezra 1--6)

          1.   Hagay ve Zekeriya’nın Dönüşü: Hagay ve Zekeriya’nın Yeruşalim’e geldiği tarhte olmuştur.

          2.   Tapınağın Yeniden İnşa Edilmesi: Hagay ve Zekeriya peygamberlik ediyor ve Tapınak I. Darius zamanında tamamlanıyor(İ.Ö. 521-486)

               a.   Yakmalık sunular için inşa edilen sunak bittikten sonra Levililer’in kurban sunuları yeniden başlatıldı(Ezra 3:1-6)

b.   Tapınağın temeli Yeruşalim’e dönüşlerinin ikinci senesinde atıldı(İ.Ö. 536; Ezra 3:8-13; 5:16)

               c.   Samiriyeliler’in ve Persler’in tapınağın inşasına karşı koymaları tapınağın inşasını 16 sene geciktirdi(İ.Ö. 520’ye kadar; Ezra 4:4-5)

d.   Hagay ve Zekeriya İ.Ö. 520-518 yılları arasında peygamberlik ederek tapınağın yeniden inşası için İsrail halkını cesaretlendiriyor.

               e.   Tapınak İ.Ö. 515 senesinde tamamlandı(Ezra 5--6)

     B.   İkinci Dönüş: Babil sürgününden ikinci dönüş kral I. Artahşasta Longimanus devrinde ve Ezra zamanında İ.Ö. 457 senesinde gerçekleşmiştir(Ezra 7--10)

          1.   Ezra 7:1’e göre Ezra Pers kralı Artahşasta devrinde Yeruşalim’e varmıştır.

          2.   Ezra 7:8’e göre Ezra Yeruşalim’e kral Artahşasta’nın yedinci senesinin beşinci ayında varmıştır.

               a.   I. Artahşasta Longimanus(İ.Ö. 464-423)  zamanında mı, yoksa II. Artahşasta Mnemon (İ.Ö.404-359)zamanında mı olduğu tartışma konusudur.

               b.   Kanıtlara baktığımızda I. Artahşasta Longimanus zamanına denk geldiğini görürüz. Bu nedenle, Artahşasta’nın yedinci senesi İ.Ö. 457 senesidir.

                    1)   Nehemya 8:2’ye göre Ezra Nehemya zamanında yaşamıştır.

                    2)   Elefantin Papirusu [İ.Ö. 400] Elyaşiv’in torunu olan Yohanan’dan bahsediyor [Neh 3:1, 20)

C.   Üçüncü Dönüş: Babil sürgününden üçüncü dönüş de kral I. Artahşasta Longimanus zamanında ve Nehemya’yla birlikte İ.Ö. 445/444 yıllarında olmuştur. (Neh 1--13).

          1.   Nehemya I: Nehemya’nın Yeruşalim’e ilk varışı İ.Ö. 444 yılında olduğu tahmin ediliyor.

               a.   Nehemya 1:2 ve 2:1’ye göre Nehemya’nın başından geçenler kral Artahşasta’nın krallığının yirminci yılında gerçekleşmiştir.

               b.   Nehemya Yeruşalim’e Ezra’dan 12, 13 sene kadar sonra gelmiştir.

2. Nehemya II: Nehemya’nın Yeruşalim’e ikinci gelişi İ.Ö. 433/432-420 yıllarında olabilir.

               b.   Nehemya, Artahşasta’nın krallığının otuz ikinci senesinde Yeruşalim’den ayrılmıştır.

               c.   Nehemya Artahşasta’nın otuz ikinci senesinde de yeruşalim’e dönmüş olabilir(bunu kesin olarak söyleyemeyiz, çünkü ayet sadece  " Bir süre sonra, ..." diyor. Kesin bir zaman belirtilmiyor.

V.   AMAÇLAR:

     A.   Yahve’nin İsrail halkına yardımının kesin olduğu

     B.   Yahve’nin herkesi yargılamaya geldiği gün kötülük yapanları sorumlu tutacağını hatırlatmak

     C.   Yahve’nin herkesi yargılamaya geldiği gün Kendisine sadık kalanları ödüllendireceğini hatırlatmak

     D.   Antlaşmaya ait bereketlerin yerine gelmesi için yaptıkları kötülüklerden tövbe edip Tanrı’ya dönmeleri çağrısı

MALAKİ

1. Rahipler ve Topluluk Yahve’den Çalıyor (1:6-14)

a. İsrail’in babası ve efendisi (adonay) olarak Yahve’ye saygı gösterilmedi ve O’ndan korkulmadı (1:6a)

bitiş: Orduların Yahvesi diyor

b. rahipler Yahve’ye murdar (mıgoal) yiyecekler sundular ve Yahve’nin sofrasını (şulhan) küçümsediler (nivzeh) (1:6b-8)